Politieke pedagogiek. Op zoek naar kondities van aanspreekbaarheid voor antidemokratiese tendensen.

Omschrijving

Politieke pedagogiek: op zoek naar voorspellers van gevoeligheid voor antidemocratische oriëntaties.

De traditionele beweging naar onderwijsvernieuwing aan het begin van de vorige eeuw legde de nadruk op het individuele kind en zijn of haar belevingswereld. Het huidige artikel behandelt de vraag waarom hervormingsscholen zoals de vrijeschool van Rudolf Steiner gemakkelijk konden worden opgenomen in de nationaal-socialistische politieke beweging in de jaren dertig van de vorige eeuw.
Na de Tweede Wereldoorlog was de cruciale vraag voor pedagogen en opvoeders hoe kinderen begeleid konden worden om minder vatbaar te worden voor de ideologische verleidingen van het nazisme en van het totalitarisme in het algemeen. De initiatiefnemers van de Frankfurter Schule (Horkheimer, Adorno) richtten zich op psychoanalytische determinanten van kwetsbaarheid voor deze totalitaire verleiding en introduceerden het concept van ‘de autoritaire persoonlijkheid’.

In plaats van psychoanalyse gebruiken we hier de theorie en het onderzoek naar morele ontwikkeling van Piaget en Kohlberg om dezelfde kwestie van vatbaarheid voor antidemocratische racistische, seksistische, militaristische en nationalistische bewegingen aan te pakken, in navolging van het baanbrekende werk van de tweede generatie Frankfurters Habermas en Lempert. Met behulp van sociaal-psychologische experimenten en cultureel antropologische studies wordt onderzocht welke rol de sociaal-culturele context speelt. In de meeste sociale situaties kunnen mensen gemakkelijk tot conformisme worden verleid en zo worden getriggerd tot onkritische acceptatie van autoritair leiderschap.
Individuen met enige veerkracht tegen dergelijke druk kunnen worden gekenmerkt door een hoog niveau van moreel redeneren. Sommige studies die morele argumentatie koppelen aan politieke oriëntatie, suggereren manieren waarop een 'politieke pedagogie' zou kunnen bijdragen aan het benutten van dergelijke bevindingen voor antifascistische educatieve toepassingen.