PIP 95 - 2017

Naast de leeftijd van twaalf wordt de leeftijd van veertien het meest genoemd in jongensopvoedboeken uit de twintigste eeuw. Bij twaalf jaar gaat het vooral om het afsluiten van de lagereschoolperiode, bij veertien jaar gaat het om het afsluiten van de periode van het kind zijn. Tot in de jaren zestig benadrukken opvoeders dat veertienjarige jongens, van wie de meeste uit werken gingen, aan het begin van hun volwassenheid staan. Vanaf eind jaren zestig komen veertienjarige jongens door de uitbreiding van de leerplicht aan het begin van hun weg naar volwassenheid te staan. De gestage verlenging van deze weg ontneemt jongens het zicht op hun volwassenheid, waardoor jongenseigenschappen als baldadigheid en zwijgzaamheid zowel kunnen gedijen als opspelen.

Hoewel bij eenzaamheid vaak wordt gedacht aan ouderen, vind je onder jongeren minstens evenve el eenzame personen als onder ouderen. Zo beschrijft een jongere op het scholierenforum: ‘Ik heb al mijn hele leven last van eenzaamheid. Als 13-jarige jongen zou ik toch niet zo een leven moeten leiden? Mijn wens is dat ik een beste vriend of vriendin krijg!’

Tot wel 70 procent van de jongeren geeft aan zich soms of regelmatig eenzaam te voelen. Chronische eenzaamheid komt naar schatting bij 3 tot 20 procent van de jongeren voor (Qualter et al., 2015). Veel
van deze jongeren geven aan dat ze zich schamen voor dit gevoel, omdat het niet past bij hun leeftijd.
Dit komt misschien omdat eenzaamheid vaak verward wordt met sociale isolatie. Maar, eenzaamheid is het negatieve gevoel dat ontstaat als mensen een tekort ervaren in hun sociale relaties.
Dit kan een tekort zijn in de kwantiteit van relaties (‘Ik heb minder vrienden dan ik zou willen’) of in de kwaliteit van relaties (‘Ik zou willen dat ik met iemand over mijn problemen zou kunnen praten’).
Jongeren kunnen zich dus eenzaam voelen terwijl ze wel vrienden hebben.

Hoe ontwikkelt zich bij kinderen en jongeren het gevoel van identiteit? De theorieën van Erikson (1902-1994) over de persoonsontwikkeling, en in het bijzonder over de ontwikkeling van de identiteit, stammen uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met de
toenmalige tijdgeest maar ook nu nog steeds actueel.

Prof. dr. Andries van der Ark is bijzonder hoogleraar Kwantitatieve onderzoeksmethodologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij bezet de Kohnstamm-leerstoel vanwege de Vereniging ter Bevordering van de Studie der Pedagogiek (VBSP). Van der Ark houdt zich bezig met de verbreiding van methoden die aan Nederlandse universiteiten alweer jaren in het standaardpakket van de pedagogiek opleidingen zitten. Bas Levering sprak met hem.

PIP 95 - 2017 (Compleet nummer)

Werken met kinderen vraagt om werken met beelden. Afbeeldingen van dieren zijn goed te gebruiken om kinderen te helpen hun emoties onder woorden te brengen. Het intuïtief gekozen dier dient als kapstok voor de woorden waarmee het kind aan zichzelf en aan anderen duidelijk kan maken wat het ervaart.