De Echt-recht conferentie als vorm van herstelrecht

Omschrijving

De gebruikelijke reacties op wangedrag en normoverschrijding, isoleren doorgaans de betrokken partijen, ontwikkelen vijandbeelden die niet, of slechts indirect tegenover elkaar worden uitgesproken en laten heel veel zaken, in elk geval hoe het met elkaar weer verder kan en moet, vaak onbesproken. De traditionele afhandeling door Justitie van een wandaad of normoverschrijding is meestal onbevredigend voor zowel het slachtoffer als de dader en hun respectievelijke familie en sociale netwerken. Voor de slachtoffers is dat proces vaak frustrerend. Zij worden in de afhandeling van de zaak bijna altijd buitengesloten en blijven vaak zitten met onbeantwoorde vragen over het gebeurde. Slechts zelden ontvangen zij verontschuldigingen en zij moeten vaak veel moeite doen voor enigerlei compensatie van de geleden schade. De dader wordt veelal geisoleerd van de mensen die om hem of haar geven in een stigmatiserend proces waarvan de dader zich uiteindelijk vaak ook slachtoffer voelt. Het leereffect van de straf ¢.q. disciplinaire maatregel is gering en leidt niet tot hernieuwde integratie binnen het sociale netwerk of de samenleving. De preventieve werking die van straffen uitgaat is buitengewoon gering. Empirisch onderzoek levert geen overtuigend algemeen bewijs op voor generale preventie en op het punt van de speciale preventie is het strafrecht overwegend contraproductief. Door jonge daders op demonstratieve wijze te bestraffen, worden velen van hen - onder de maatschappelijke omstandigheden waarin ze verkeren - op een criminele loopbaan gerangeerd. Het strafrecht heeft zeer hoge recidivecijfers en houdt in zekere zin het criminaliteitsprobleem in stand.' Voor jongeren is dat rampzalig, het bevordert ongunstige bijeffecten zoals negatieve subculturen. Om het pedagogisch karakter van rechtspraak te verbeteren en onder de aandacht te brengen, is begin dit jaar in Utrecht het Nederlands Forum voor Herstelrecht opgericht. Het Forum poogt de verschillende activiteiten op dit gebied bij elkaar te brengen en zo een cultuur te bevorderen waarin het herstellen van ondervonden leed en berokkende schade behoort tot de gangbare praktijk in conflicten tussen burgers.! En jongeren zijn jonge burgers. Dit artikel vervolgt met een manier waarop dat kan, de zogenaamde Echt-recht conferentie. Daarbij richt ik me vooral op de werking van het draaiboek dat bij deze conferenties wordt gebruikt en betrek onderliggende psychologische en sociologische theorieén daarbij om te laten zien dat deze wijze van omgang met conflicten en wangedrag voor zawel de slachtoffers als de dader(s) een mogelijkheid biedt om aan herstel te werken. Daarbij benadruk ik de positie van de familie en het sociaal netwerk, dat van het essentieel belang is voor herstel en herintegratie.