Het kind als spiegel van de beschaving

Omschrijving

Ruim 40 jaar geleden, voordat ik academisch geschoold was in de ontwikkelingspsychologie, las ik een boekje getiteld Dubieuze liefde in de omgang met het kind van J.H. van den Berg, een begaafd, origineel en extreem productief hoogleraar psychologie en psychiatrie, verantwoordelijk voor zeker 8000 gedrukte en gepubliceerde boekpagina’s, die zeer inspirerend zijn, maar door de modale academicus terecht niet geheel serieus genomen worden. Dat boekje over Dubieuze liefde uit 1958 evenwel heeft mij om tal van redenen tot op vandaag beïnvloed. Ik bespreek kort de twee voornaamste daarvan.

Dubieuze liefde voor de psychologie
Het genoemde boekje was in de eerste plaats inspirerend om wetenschapstheoretische redenen. Zo schrijft Van den Berg: ‘De psychologie is die merkwaardige wetenschap die zich waar kan maken, ook als haar uitspraken van alle wijsheid en waarheid gespeend zijn.’ Ik ben een beetje bang dat dat standpunt op het eerste gezicht goed aansluit bij wat menigeen over de psychologie denkt. Maar dergelijke banalisering raakt mij niet, of beter: niet meer. Van den Berg bedoelt niet te zeggen dat psychologie geleuter is dat helaas ten onrechte door velen geslikt wordt, neen, hij wil tot uitdrukking brengen dat wetenschappelijke bevindingen van de psychologie, ongeacht of ze houdbaar zijn of niet, altijd de psychologische werkelijkheid beïnvloeden. Wat hij hier aanraakt, is een grondprobleem van de psychologie en van alle andere sociale wetenschappen: de onderzochten zijn medemensen, die net als de onderzoekers ideeën over zichzelf en de sociale werkelijkheid hebben.