Jeugd en Straf: van Halt tot PlJ

Omschrijving

Wanneer we de kranten erop naslaan dan lezen ‘we dagelijks berichten over het fenomeen jeugdcriminaliteit. Toch worden met regelmaat overtredingen en misdrijven benoemd als jeugdcriminaliteit terwijl dat feitelijk onjuist is. In Nederland is er namelijk sprake van scherpe leeftijdsgrenzen als het gaat om de vraag wat jeugdcriminaliteit is en wat niet. Kern van het Nederlandse strafrecht is dat de strafrechtelijke verantwoordelijkheid met het toenemen van de leeftijd groter wordt. In het kort ziet dit er als volgt uit: Onder de 12 jaar is er geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid en zijn jeugdigen niet vervolgbaar. Van 12 tot 18 jaar spreken we van strafrechtelijk minderjarigen op wie het jeugdstrafrecht van toepassing is. Vanaf 18 jaar geldt het algemene strafrecht; ook wel volwassenenstrafrecht genoemd. ‘Wanneer een jongere onder de leeftijd van 12 jaar een strafbaar feit pleegt (een 12-minner in het jargon), wordt er bij aanhouding door de politie - in principe - geen proces-verbaal opge- ‘maakt.? Dit heeft alles te maken met de inhoud c.q.de structuur van het jeugdstrafrecht zoals wij dat kennen. Het jeugdstrafrecht is overigens geen aparte wet, maar een serie wettelijke bepalingen binnen het algemene strafrecht. De bijzondere bepalingen (artikelen 77a t/m 77gg) hebben betrekking op de categorie personen op wie het jeugdstrafrecht van toepassing is. Globaal gesproken zijn dit de strafrechtelijk minderjarigen van 12 tot 18 jaar. Globaal, omdat het in ons land ook mogelijk is dat een jongere (meestal een 16- of 17-jarige) ‘afgestraft’ kan worden onder het volwassenenstrafrecht. Het gaat dan om die gevallen waar men dat gezien de persoon van de verdachte en de aard van het misdrijf noodzakelijk acht. Concrete voorbeelden zijn ernstige zedenmisdrijven, extreme geweldsmisdrijven dan wel levensdelicten (moord en doodslag) die door een strafrechtelijk minderjarige op een dermate koele en berekenende wijze gepleegd worden dat het volwassenenstrafrecht wordt toegepast. Een jongere van 18 of 19 jaar kan overigens ook ‘afgestraft’ worden onder het jeugdstrafrecht, dit komt echter nauwelijks voor. Alles overziend is de meest zuivere en formele definitie van jeugdcriminaliteit de volgende: ‘Jeugdcriminaliteit verwijst naar gedrag van jongeren tussen de 12 tot 18 jaar waarmee bepaalde - in wetboeken vastgelegde - normen worden overtreden en waarop een straf staat’ (Ferwerda, 1992). De definitie is helder en zuiver, echter de omschrijving maakt wel dat het begrip jeugdcriminaliteit’ een containerbegrip is. Immers zowel een jongen van 14 die iemand met een mes mishandelt als een meisje van 13 dat een graffiti of een ‘tag’ op een muur spuit, maken zich schuldig aan jeugdcriminaliteit. Het begrip ‘jeugdcriminaliteit’differentieert niet naar de aard van het gepleegde delict en het type dader, terwijl iedereen wel aanvoelt dat we de twee hiervoor genoemde voorbeelden niet onder dezelfde noemer mogen brengen. 

ledere jongere krijgt de behandeling die hij verdient

In algemene zin kan gesteld worden dat we in ons land - zeker als het gaat om crimineel gedrag van jeugdigen - terughoudend zijn met het opleggen van zware sancties zoals vrijheidsbenemende maatregelen. De eerste stap is om te investeren in het voorkomen van crimineel gedrag (preventie). Gaan jongeren toch in de fout dan zullen politie en justitie zich - over het algemeen - eerst bedienen van zogeheten ‘pedagogisch gerichte sancties’ en pas in een later stadium overgaan tot taakstraffen, straffen of maatregelen. Hamvraag is hoe er in ons land omgegaan wordt met welke type delinquente jongeren, Hiertoe maken we een onderscheid in kickgedragdelinquenten en harde kern-jongeren en psychopathologische delinquenten.