Prioriteiten voor professionaliteit

Omschrijving

Het Vlaams onderwijs wordt, zoals in andere landen, geconfronteerd met een ernstig lerarentekort. De gevolgen van dit tekort zijn dramatisch voor leerlingen, scholen, ouders en de brede samenleving. Leerlingen wordt het recht op onderwijs ontzegd. Het beleid heeft verdienstelijke pogingen ondernomen om het lerarentekort te bestrijden met punctuele maatregelen op de korte termijn. De Vlaamse Regering beseft echter ook dat een meer fundamentele aanpak, gericht op de middellange en lange termijn, zich opdringt. Op zich is het lerarentekort al ernstig genoeg, maar het is geen geïsoleerd probleem, eerder een symptoom van een al langer sluimerende lerarenproblematiek gekenmerkt door een erosie van de aantrekkelijkheid van en waardering voor het lerarenberoep. Al langer leeft er het besef dat het noodzakelijk is fundamentele wijzigingen door te voeren in de lerarenloopbanen om de lerarenproblematiek en dus ook het lerarentekort op te lossen. Maar gedurende opeenvolgende legislaturen zijn het beleid en de sociale partners er niet in geslaagd om een samenhangend kader over lerarenloopbanen, soms ‘lerarenpact’ genoemd, uit te werken en er in het sociaal overleg een akkoord over te sluiten. De problematiek is ook niet eenvoudig en raakt tal van dimensies van de organisatie van onderwijs.
Om die reden heeft de Vlaamse Regering, op voorstel van de Minister van Onderwijs Ben Weyts, het initiatief genomen om een ‘Commissie van Wijzen’ in het leven te roepen met als opdracht in de luwte en op basis van wetenschappelijke expertise en praktijkkennis een visie uit te werken over het lerarenberoep en de schoolorganisatie, om te komen tot een “blauwdruk voor een modern personeels-, human resources-, professionaliserings- en schoolorganisatiebeleid”.
Voor u ligt het rapport van deze Commissie. Het bevat een grondige analyse van de toestand van het lerarenberoep, van de schoolleider en van schoolbesturen, en van de wijzigende aard van de professionaliteit van de leraar. Op basis van een aantal principes worden vervolgens een reeks krachtlijnen uitgewerkt voor een hedendaags leraren- en schoolorganisatiebeleid. Vervolgens worden voorstellen en aanbevelingen uitgewerkt over het continuüm van professionalisering van leraren, over de schoolorganisatie en het onderwijsbeleid.
De sleutelwoorden van dit rapport zijn professionaliteit en schoolautonomie. De basisstelling van de Commissie is dat de lerarenproblematiek, en dus ook het lerarentekort, maar duurzaam kan opgelost worden wanneer de professionaliteit van de leraar en de schoolleider centraal wordt gesteld en een perspectief wordt ontwikkeld over de permanente professionalisering van de leraar en de schoolleider. Er is geen andere weg. Het lerarentekort vraagt niet om eenvoudige oplossingen die er enkel in bestaan de competitiviteit van een lerarenloopbaan op de krappe arbeidsmarkt te verhogen, al zijn er uiteraard ook op dat vlak maatregelen nodig. Het gaat er ook niet om het beroep gemakkelijker of comfortabeler te maken. Het lerarenberoep is, zoals vaak terecht gezegd, één van de mooiste beroepen ter wereld, maar het is ook een aartsmoeilijk beroep. Slechts door de leraar echt in zijn professionaliteit, die de kern uitmaakt van het leraarschap, te erkennen, zal men op een duurzame wijze de aantrekkelijkheid van en de 
waardering voor het beroep kunnen verbeteren. Door hoge verwachtingen te stellen aan leraren, vragen we hen om verantwoordelijkheid te nemen en betrokken te zijn. Tegelijkertijd zorgen we ervoor dat het beroep van leraar meer gewaardeerd wordt in de samenleving.