Gezag in de morele opvoeding

Omschrijving

De opvoeding, aldus Langeveld (1971, p.42), maakt zich altijd kenbaar door het optreden van een gezagsverhouding. Dat verband tussen opvoeding en gezag is volgens Langeveld niet toevallig maar noodzakelijk. Het is een wezenlijke samenhang, of, in de woorden die mijn voorkeur hebben, een conceptueel verband: als we een verschijnsel in termen van opvoeding identificeren, veronderstellen we de aanwezigheid van een gezagsverhouding. Wat geldt voor de opvoeding in het algemeen geldt evenzeer voor de morele opvoeding. Als elke vorm van opvoeding noodzakelijk gezag impliceert, gaat ook morele opvoeding per definitie gepaard met gezag. Het is deze gezagsrelatie die ik in mijn verhandeling tot thema van onderzoek wil maken. Allereerst zal ik enkele vormen van gezag onderscheiden en duidelijk maken dat gezagsinvloeden een midden vormen tussen dwang en rationele overreding. Op basis van deze algemene analyse zal ik vervolgens de gezagsverhouding die typerend is voor de morele opvoeding proberen te verhelderen. Ten slotte zal ik aan de hand van twee voorbeelden laten zien dat een zorgvuldige analyse van de relaties tussen ‘opvoeding’ en ‘gezag’ ons kan behoeden voor theoretische ontsporingen.