Interview Remco Pijpers

Omschrijving

Remco Pijpers houdt zich al ruim vijfentwintig jaar bezig met de invloed van digitale technologie op kinderen en jongeren. In een interview met Daphne Clement pleit hij ervoor om die technologie meer op tafel te leggen en te bevragen. Het gesprek over opvoeden en onderwijzen in een digitale samenleving ziet hij als een gedeelde verantwoordelijkheid, waarbij we de pedagogische stem duidelijker mogen laten horen.

Kun je vertellen wie je bent en wat je doet?
Ik probeer de werking, invloed en betekenis van technologie voor kinderen en jongeren te doorgronden, inclusief de ideologieën en wereldbeelden die in digitale systemen voor jeugd besloten liggen. Altijd met oog voor de belangen en ontwikkeling van kinderen en die van hun opvoeders. Ik doe dat bij Kennisnet als strategisch adviseur digitale geletterdheid, hoofdzakelijk in een educatieve context. Daarnaast ook als promotieonderzoeker pedagogische wetenschappen aan de VU in Amsterdam.

Waar hebben we het eigenlijk over als we het over (sociale) digitale media hebben?
Het is, in mijn ogen, belangrij k dat we vaststellen dat het medialandschap in rap tempo totaal is veranderd. Ook voor opvoeders en hun kinderen. Toen ik in 2001 als jonge professional verantwoordelijk was voor KidsPlanet, een van de eerste professionele kinderwebsites in Nederland, stond zo’n site nog echt op zichzelf. We hadden een redactie die bepaalde wat er verscheen. Er waren geen algoritmes die kinderen volgden of hun ervaring optimaliseerden. Nu zijn die aan elkaar verbonden eilandjes van websites verdwenen. Het grootste deel van wat kinderen online doen, speelt zich af binnen grote platforms zoals TikTok of YouTube Kids, waar commerciële, technische en ideologische belangen onlosmakelijk verweven zijn met wat je te zien krijgt. Mediawetenschapper José van Dijck gebruikt daarvoor het beeld van de Platformization Tree. De wortels zijn de infrastructuur: zeekabels, satellieten, datacenters, cloudnetwerken. Daarboven de stam: de intermediaire platforms zoals appstores, sociale netwerken, zoekmachines en inlogsystemen. En daaruit groeien de takken: sectorale platforms, zoals leerplatforms in het onderwijs of educatieve apps voor kinderen. Het probleem is dat een paar grote bedrijven wortels, stam én takken in handen hebben, en daarmee de spelregels van onze digitale wereld bepalen. Voor kinderen betekent dit dat hun online speel- en leeromgeving grotendeels wordt gevormd door een paar machtige bedrijven die sturen op ‘eye balls’ en winst, niet per se op wat goed is voor kinderen in hun context.

Tegenwoordig leven we in multimedia: het is geen los object meer, het is de omgeving zelf. De schermen, de platforms, de algoritmes – ze vormen een constante laag om ons heen. We maken er niet alleen gebruik van, we bevinden ons erin. De Italiaanse filosoof Luciano Floridi gebruikt het begrip ‘onlife’ om te benadrukken dat het onderscheid tussen online en offline grotendeels verdwenen is. Ons digitale en fysieke leven lopen zo in elkaar over dat we eigenlijk in één doorlopende werkelijkheid leven – de onlife-wereld.