Onderzoek - De hele schooldag het bos in

Omschrijving

We weten allemaal dat bewegen en in de natuur zijn goed is voor de ontwikkeling van kinderen. Toch brengen ze vaak een groot deel van de dag binnen én zittend door. Ze komen ook steeds minder vaak in de natuur. In 2024 ruilden Tilburgse basisschoolkinderen een aantal dagen het klaslokaal in voor het bos. Ellen Rohaan deelt in dit artikel de opbrengsten van dit avontuur in de natuur.

Natuur daagt uit tot bewegen en zorgt ervoor dat kinderen zich beter kunnen concentreren, meer zelfbeheersing ontwikkelen en minder vaak last hebben van psychische problemen. Een groene omgeving stimuleert bovendien de aandacht, het laten bezinken van nieuwe informatie en de cognitieve ontwikkeling. Kinderen gaan in de natuur ook gevarieerder spelen: natuur lokt uit tot bepaald gedrag dat aansluit bij de behoeften en mogelijkheden van het kind en helpt om eigen grenzen te ontdekken (Gill, 2014). Het hebben van een sterke verbinding met de natuur lijkt positief samen te hangen met het welbevinden van kinderen (en volwassenen). Mensen die een goede band hebben met de natuur voelen zich vaak gelukkiger, staan doelbewuster in het leven en ervaren meer grip op hun omgeving (Pritchard et al., 2020). 
We weten ook dat avontuurlijk, oftewel risicovol, buitenspelen voor kinderen veel voordelen heeft: ze worden motorisch en sociaal vaardiger, krijgen meer zelfvertrouwen, vergroten hun zelfredzaamheid, zijn minder angstig en ontwikkelen meer doorzettingsvermogen (Gill, 2014; Oswald et al., 2020; Roberts, Hinds & Camic, 2020). Bovendien zorgt risicovol spel niet alleen voor meer fysieke activiteit, maar leidt het ook tot veel meer welbevinden en betrokkenheid dan niet-risicovol spel. Avontuurlijk buiten leren en spelen (‘open-ended play’) in de natuur draagt substantieel en positief bij aan de brede ontwikkeling van kinderen (Brussoni et al., 2015; Sando, Kleppe & Sandseter, 2021). 
Landgoed Sparrenhof bood ons – onderzoekers en studenten van Fontys Kenniscentrum YES (Youth Education for Society) – in het najaar van 2024 de kans om hands-on te ervaren en te ontdekken wat een schooldag in het bos zijn met kinderen doet. Groep 5/6 van een basisschool en een BSO-groep van een kinderopvangorganisatie uit Tilburg deden mee aan de pilot van het project Natuur & Avontuur. In het voorjaar van 2025 zijn als vervolg op deze pilot bosdagen voor  asisscholen georganiseerd.

Hele schooldagen in het bos
Landgoed Sparrenhof is een zogeheten pedagogische vrij plaats. Dit houdt in dat er veel ruimte wordt geboden aan spelen en spontaniteit, en aan emoties en aspiraties van kinderen en jongeren. Voor professionals betekent dit voornamelijk durven loslaten. Niet een vaststaand curriculum of een aanbodgericht programma, maar de dromen en brede talenten van kinderen en jongeren vormen het uitgangspunt. Daarbij is het streven om competitie en prestatiedruk te vermijden, eigenaarschap over eigen doen en laten te stimuleren en open te staan voor bijzondere ontmoetingen (Van Gent & Kooij mans, 2025). Deze bosrijke pedagogische vrijplaats van 24 hectare biedt bij uitstek een omgeving om kinderen natuur en avontuur te laten ervaren en verbondenheid met de natuur te bevorderen.