Ontmoedigd door algoritmes

Omschrijving

In een aankondiging voor een bij eenkomst over gezond schermgebruik waar ik zou spreken, stond de vraag centraal: wat belemmert ouders om een rol te pakken bij mediaopvoeding? Iemand reageerde onder de post: ‘Verslaving belemmert hen…’ Daar kon ik niks tegen inbrengen. Maar toch is cynisme het laatste wat we nodig hebben.

Ik ben van nature een pessimist. Zo verwacht ik niet dat een nieuw kabinet nu ineens het grote verschil gaat maken, begin ik fatalistischer te denken over klimaatverandering én raak ik – ja, ook ik – regelmatig ontmoedigd door de almacht van big tech in de strijd voor een veilige online omgeving voor kinderen, jongeren en onszelf. Ik las recent een verhaal van The Washington Post over hoe TikTok zijn gebruikers verslaafd maakt aan de app. Hoe het algoritme een eindeloze stroom hypergepersonaliseerde content aanbiedt om mensen langer op hun app te houden. Het zoveelste verhaal. Om cynisch van te worden.
Het deed me weinig meer. Waar dit soort verhalen me eerder juist motiveerden, raak ik steeds sneller afgestompt. Iets wat ik steeds vaker tegenkom. Bij collega’s, bij jeugdprofessionals en bij de ouders die ik spreek. Ze zijn gefrustreerd en hebben het gevoel niets te kunnen doen tegen de macht van big tech. En waar herhaalde blootstelling aan de prikkel normaal gesproken goed werkt om van je spinnenfobie af te komen, is die afstomping in dit geval niets meer dan een overgave.

De afstomping tegengaan
Maar volgens mij moeten we die afstomping actief tegengaan. Als opvoeders is het onze verantwoordelijkheid om het er niet bij te laten zitten en aan kinderen en jongeren te laten zien dat we onze uiterste best doen om de (online) wereld een veilige plek voor hen te maken. Ook al hebben we een machtige tegenstander. En de geschiedenis leert ons dat blijven opstaan kan lonen. Ook tegen oligarchen. Zo wonnen groepen burgers en wetenschappers al eerder de strijd tegen een groot en machtig bedrijf.

In november 1993 werd Disney’s America aangekondigd. Een groot themapark dat de geschiedenis van de Verenigde Staten zou vertellen. In eerste instantie was er heel veel steun voor het project dat geschiedenis ‘echt, maar ook leuk’ zou maken. Een sentiment dat een beetje vergelijkbaar was met het optimisme en de vrij heden die sociale media ons zouden brengen in de jaren tien. Maar al snel kreeg Disney te maken met tegenstand.
Verschillende groepen burgers verzetten zich. En ook een groep historici kwam in actie tegen de disneyficering van de Amerikaanse geschiedenis. Met nieuws, opinies en commentaar in Amerikaanse media zoals The Washington Post, maakten zij hun onvrede duidelijk. Vanwege de mogelij ke gevolgen voor de lokale natuur, maar ook vanwege de angst dat historische gebeurtenissen – zoals de Amerikaanse Burgeroorlog en de slavernij – gebagatelliseerd zouden worden ten behoeve van vermaak en commercie. Onder andere dit verzet zorgde er uiteindelijk voor dat de plannen voor het park in september 1994 werden geannuleerd. Want een park dat je – zoals Disney toentertijd zelf omschreef – een soldaat in de Burgeroorlog zou maken of je zou laten voelen hoe het was om slaaf te zijn, strookte niet met wat het publiek oké vond. De Amerikaanse democratie, het slavernij - en oorlogsverleden mochten niet uitgebuit worden in een commercieel product – voor kinderen nota bene. En een publieke coalitie liet dat overduidelijk weten.