Opvoeden met de harde hand?

Omschrijving

Toen de vrijzinnige Amsterdamse hoogleraar pedagogiek Philip Kohnstamm in 1929 een bundel opvoedkundige raadgevingen aan ouders, Opdat zij licht zien (1927), van de hand van zijn VU-collega Jan Waterink besprak, toonde hij zich aangenaam verrast over de vriendelijke toon. Waterink had zich volgens Kohnstamm losgemaakt van de gangbare bijbelse opvoedingsidealen. Evenals hijzelf richtte de VU-man zich meer naar Paulus’ woord (‘Gij vaders! tergt uwe kinderen niet’) dan naar de Spreuken (13:24 ‘Wie zijn zoon liefheeft, spaart de roede niet’), zonder overigens de noodzaak van tucht te ontkennen. Kohnstamm meende dat Waterink onder gereformeerden een gelukkige uitzondering vormde. Ook in moderne literatuur treffen we de veronderstelling aan dat orthodox calvinistische pedagogen steeds een zeer strenge gezinsopvoeding hebben voorgestaan. Strikte gezagsuitoefening en veel en gemakkelijk straffen, ook met de harde hand, vormen volgens de Amerikaanse historicus Philip Greven (1992) al eeuwenlang de kern van de bijbelse opvoedingsmentaliteit.
In Nederland heeft de pedagoog Herman Baartman zich door diens werk laten inspireren. Het resultaat, Opvoeden met alle geweld (1993), is een historisch gezien zeer ongenuanceerde voorstelling van pedagogische opvattingen in Nederland over de omgang tussen ouders en kinderen uit grofweg de laatste eeuw. Totdat de psychoanalyse in de naoorlogse tijd verlichting bracht was het daarmee volgens hem beroerd gesteld. Ranselpedagogiek was regel en de bijbel werd aangeroepen ter legitimering.