Rehabilitatie van de homo ludens?

Omschrijving

Retorieken over spel
In alle culturen die we tot nu toe kennen, komt spel voor. Gewoonlijk wordt onder ‘spel’ elke activiteit verstaan die min of meer vrijblijvend en uit eigen interesse wordt aangegaan op een daarvoor bestemde en relatief beschermde plaats. In dat geval valt ook veel gedrag van dieren onder de definitie. ‘The essence of play’, zo schrijven Sylva e.a. (1976, p. 244), ‘is in the dominance of means over ends’. Dat soort gedrag lijkt inderdaad universeel voor te komen. De universaliteit van het spelen zouden we kunnen opvatten als een teken van de onomstredenheid van het spel in allerlei soorten samenlevingsvormen. Dat is wellicht nog verdedigbaar waar het gaat om spel als handelingsvorm en de kennelijke bevrediging die daarin wordt gevonden door levende wezens. Veel minder duidelijk is echter nog steeds wat precies de psychologische of sociale functie van het spel is en wat - in het verlengde van die vraag - de positie van het spel zou moeten zijn in het menselijk leven. Zodra deze vraag aan de orde komt, worden ideologische posities betrokken van waaruit het spel wordt verdedigd en gepositioneerd in de cultuur op grond van argumenten die passen in een bepaald wereld- en mensbeeld. Het spel wordt gekoppeld aan een bepaalde retoriek, aldus Sutton-Smith (1997), dat wil zeggen aan ‘a persuasive discourse, or an implicit narrative, wittingly or unwittingly adopted by members of a particular affiliation to persuade others of the veracity and worthwileness of their beliefs’ (Sutton-Smith, 1997, p. 8).