Siegels rechtvaardiging van kritisch denken versterkt met Apel

Omschrijving

In veel pogingen om kritisch denken te rechtvaardigen worden twee vragen onvoldoende onderscheiden, namelijk aan de ene kant de vraag naar de rechtvaardiging van de onderliggende principes van kritisch denken (dat wil zeggen de grondslagen ervan) en aan de andere kant de vraag naar de rechtvaardiging van kritisch denken als opvoedingsdoel. Harvey Siegel onderscheidt beide vragen wel correct en geeft voor beide een eerste rechtvaardiging. Ik zal betogen dat Siegels verdediging ten aanzien van de eerste vraag juist is maar versterkt moet worden, hetgeen met gedeeltelijk succes kan worden gedaan door een beroep op de transcendentaal-pragmatische rechtvaardiging ontwikkeld door Karl-Otto Apel. 

Onderscheid tussen twee rechtvaardigingsvragen nodig 
In de in Noord-Amerika invloedrijke Critical Thinking Movement wordt er algemeen van uitgegaan dat kritisch denken een opvoedingsideaal is met algemene geldigheid; de principes van het kritisch denken (met name de logica) zouden bovendien ‘universeel’ zijn, dat wil zeggen geldig voor alle domeinen (Paul, 1992; Siegel, 1988). (1) In de meeste gevallen waarin kritisch denken verdedigd wordt, wordt deze universele geldigheid als vanzelfsprekend aangenomen en worden vervolgens enkele pragmatische redenen gegeven waarom kritisch denken wenselijk is. Ik zal in deze bijdrage alleen ingaan op de eerste, epistemologische vraag naar de geldigheid van de principes en niet op de wenselijkheid van kritisch denken als opvoedingsdoel.