Wederkerig floreren als antwoord op de waartoe-vraag van onderwijs en opvoeding

Omschrijving

Wat is goed onderwijs in tijden van ecologische crises? Dat vraagt Lynne Wolbert zich af. Ze is gepromoveerd op het idee van ‘menselijk floreren’ als ideaal doel van opvoeding en onderwijs. Maaris een florerend leven voor de mens nog wel zo’n nastrevenswaardig ideaal als we ons in ecologische crises bevinden die wij mensen deels zelf veroorzaakt hebben?

Een van de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken van deze tijd is hoe we omgaan met de ecologische crises waarin we ons bevinden. Het wordt steeds duidelijker dat we het tij niet gaan keren met kleine maatregelen als het stoppen met het gebruiken van wegwerpbekers en plastic rietjes. Er is een diepgaande duurzaamheidstransitie nodig die een ingrijpende cultuurverandering veronderstelt. Ecologisch economen bepleiten dat ons hele denken over economie veranderen moet. We moeten onze economische systemen hervormen aan de hand van ecologische principes in plaats van kapitalistische, om duurzaam op onze planeet te kunnen blijven leven. Dit vraagt om een radicale verandering van mens- en wereldbeeld: van ‘kapitalistisch/ antropocentrisch’, naar ‘ecologisch’. Wat dit met pedagogiek te maken heeft, bespreek ik verderop in dit artikel. Een ander, ermee samenhangend vraagstuk is de veel geuite zorg dat onze jeugdpraktijken steeds meer gedomineerd worden door een technocratisch wereldbeeld. Hiermee wordt een kijk op onderwijs, jeugdzorg en opvoeding bedoeld die uitgaat van een technische maakbaarheid – evidencebased werken – waarbij efficiënte praktijken effectief zijn als ze iets meetbaars opleveren. De zorg is dat hierdoor de niet-meetbare kant uit het zicht verdwijnt, terwijl die kant juist de essentie van de pedagogiek in zich herbergt. De niet-meetbare kant gaat bij voorbeeld over welke waarden we kinderen willen meegeven, over het belang van een goede leerlingleraarrelatie, of over pedagogische sensitiviteit. Bij deze aspecten kun je niet vaststellen dat een bepaalde interventie leidt tot het al dan niet internaliseren van een bepaalde houding, of het bereiken van een bepaalde relatie.