H3. Opvoeding en ontwikkeling

Omschrijving

Opvoeding en ontwikkeling zijn op het eerste gezicht nauw met elkaar verbonden. Toch is de verhouding tussen deze twee begrippen bepaald niet onomstreden. Is de ontwikkeling van een kind niet juist iets waarop de opvoeder helemaal geen greep heeft? Een van de grote verdiensten van Ben Spiecker is dat hij al heel vroeg internationale discussies over zulke pedagogisch relevante kwesties voor het Nederlandse taalgebied toegankelijk heeft gemaakt en daaraan ook zelf creatief heeft bijgedragen.1 Ik zal hier eerst Spieckers visie op de relatie tussen de beide begrippen weergeven, aan de hand van twee van zijn vroegste artikelen. Vervolgens laat ik zien wat de problemen zijn met het begrip ‘ontwikkeling’ in een pedagogische context. Ten slotte geef ik aan op welke manier ontwikkeling en opvoeding toch op elkaar zijn aangewezen. Spiecker over de relatie tussen opvoeding en ontwikkeling Heel duidelijk stelt Spiecker deze problematiek aan de orde in zijn hoofdstuk ‘Opvoeding en ontwikkeling’ in de bundel Meedoen en zeker weten van 1977. Hij ziet ‘opvoeding’ én ‘ontwikkeling’ als pedagogische sleutelbegrippen, beide bovendien sterk waardegeladen. Op het snijvlak van pedagogiek en psychologie worden ze gemunt: elke pedagogische theorie gaat immers uit van een bepaalde opvatting over de kinderlijke ontwikkeling, en elke ontwikkelingspsychologische theorie draagt een bepaalde opvatting over opvoeding in zich. Maar die opvattingen worden vaak door heel uiteenlopende mensbeelden geïnspireerd, ook al gebeurt dat meestal onbewust en impliciet. En die mensbeelden bepalen op hun beurt hoe de relatie tussen opvoeding en ontwikkeling wordt gezien. Om daarover duidelijkheid te krijgen, zullen we die impliciete mensbeelden moeten proberen te expliciteren.